حسابداری صنعتی یکی از زیر مجموعه‌ها و شاخه‌های اصلی علم حسابداری است. در این شاخه علمی به محاسبه بهای تمام شده کالاها و محصولات اقدام می‌گردد تا به کنترل و مدیریت هزینه‌ها دست بزنند و یا فرایند قیمت گذاری کالاها و اجناس تولید شده را به بهترین نحو ممکن انجام دهند. از آنجایی که این اقدامات نقش قابل توجهی در افزایش سود و بهره‌وری شرکت‌ها دارند پس حسابداری صنعتی از اهمیت و ارزش زیادی برخوردار شده است. در این مقاله به ارائه مطالبی درباره حسابداری صنعتی خواهیم پرداخت و موارد کاربرد و برخی از مهمترین وظایف حسابداران صنعتی را بر خواهیم شمرد. پس اگر شما هم به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید با ما همراه باشید.
حسابداری صنعتی چیست؟
همان‌طور که می‌دانید حسابداری دارای چندین شاخه است. یکی از پرطرفدارترین این شاخه‌ها حسابداری صنعتی بوده که در زبان لاتین به شکل Cost Accounting به نمایش در می‌آید. نکته‌ای که لازم است به آن دقت داشته باشید این است که شرکت‌های تولید کننده برای دریافت سود بیشتر و دستیابی به بهره‌وری بالاتر به تجزیه و تحلیل هزینه‌ها، پیش بینی و برآورد آن‌ها و اقداماتی از این دست نیاز دارند.
این مجموعه‌ها باید آمار و اطلاعات دقیق و جزئی از بهای تمام شده مواد اولیه و محصول نهایی در اختیار داشته باشند تا در تصمیم گیری‌های بهتر به آن‌ها کمک کند. به طور کلی مهمترین موارد کاربرد این رشته حسابداری، در کاهش هزینه‌های شرکت‌های تولید کننده و نقش اساسی در کنترل تعداد و حجم موجودی‌های کالاهای آن‌ها موجب شده تا اهمیت بسیار بالایی داشته باشد.
این شاخه علمی با گسترش تجارت و پس از انقلاب صنعتی ایجاد شد و در حال حاضر مورد استفاده مدیران مجموعه‌های تولید کننده قرار می‌گیرد.
وظایف حسابداران صنعتی
حسابداران صنعتی وظیفه دارند به برنامه‌ریزی‌های مالی مجموعه و اجرای آن‌ها کمک کرده و بودجه‌های شرکت را تحلیل و کنترل نمایند. جمع آوری گزارش‌های مالی طبقه‌بندی و ثبت آن‌ها دیگر وظیفه اصلی حسابداران صنعتی است تا به مسئولان یک مجموعه کمک کنند تا تصمیمات بهتری اتخاذ نمایند.
این دسته از حسابداران وظیفه دارند گزارش‌های مالی را تجزیه و تحلیل نمایند تا هزینه‌های اضافی شرکت کاهش پیدا کرده و وضعیت تولید بهبود یابد. حسابداری صنعتی به تعیین ارزش موجودی‌ها و کالاهای یک شرکت و کنترل آن‌ها نیز می‌پردازد تا فرایند هزینه یابی به بهترین شکل ممکن انجام شده و قیمت کالاها و موجودی آن‌ها تحت کنترل دقیق قرار بگیرد.
جمع آوری اطلاعات مربوط به هزینه‌های تولید و بررسی میزان سوددهی شرکت از دیگر وظایف این دسته از متخصصین حسابداری است. در ادامه برخی از این وظایف را تشریح کرده‌ایم.
برآورد هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم تولید
یکی از مهمترین وظایف حسابداری صنعتی برآورد هزینه‌های مستقیم تولید است. یعنی هزینه‌هایی که ارتباط مستقیمی با کالای تولید شده داشته و یا ارتباط آن‌ها با یکی از مراحل تولید به صورت مستقیم است. از جمله این هزینه‌ها می‌توان به هزینه‌های مربوط به مواد اولیه و دستمزدهای مستقیم کارگران اشاره کرد.
در حالی که هزینه‌های غیر مستقیم مخارجی از قبیل تبلیغات و بازاریابی، مزایای اضافی و… را در بر می‌گیرند. این نوع از هزینه‌ها پس از هزینه‌های مستقیم مورد محاسبه قرار گرفته و مخارج مربوط به نگهداری کل یک شرکت را شامل می‌شوند.
بررسی مراکز هزینه
مراکز هزینه در حقیقت به همان مراکز تولید گفته می‌شود. هر کدام از این مراکز دارای زیر مجموعه‌هایی بوده و هر کدام از زیر مجموعه‌ها نیز شامل مراکز هزینه دیگری هستند. هر چه تعداد مراکز هزینه در یک مجموعه بیشتر باشد، حسابداران صنعتی نیز باید کنترل بیشتر و بهتری بر مراکز و هزینه‌ها داشته باشند.
حسابداران صنعتی وظیفه دارند تمامی مراکز هزینه را مورد شناسایی قرار داده و به بررسی آن‌ها دست بزنند تا مدیریت بهتری بر مخارج مصرفی داشته باشند.
فراهم کردن گزارش
حسابداران صنعتی باید به صورت دوره‌ای گزارش‌های مالی را تهیه کرده و سپس آن‌ها را به مدیران ارائه دهند. هرچه دقت حسابدار در این فرایند بیشتر باشد بهره‌وری شرکت نیز بهتر خواهد شد. این گزارش‌ها می‌تواند به صورت ماهیانه و یا سالانه نیز تهیه شده و مورد تحلیل و بررسی قرار بگیرد. در این صورت امکان شناخت نقاط قوت و ضعف سازمان نیز بیشتر خواهد شد.
حسابداران صنعتی می‌توانند گزارش‌های مالی را به دو شیوه درون سازمانی و برون سازمانی تهیه کنند. از جمله گزارش‌های درون سازمانی می‌توان به میزان مصرف مواد اولیه اشاره کرد و یا بهای تمام شده اجناس را نام برد.
این گزارش‌ها با این هدف تهیه می‌شوند تا مدیران اطلاعات بیشتری در زمینه هزینه‌های درون سازمانی خود به دست آورند. در حالی که گزارش‌های مربوط به بهای تمام شده کالای فروش رفته و یا میزان سود و زیان شرکت را می‌توان در دسته گزارش‌های برون سازمانی جای داد.
این گزارش‌ها با این هدف فراهم می‌شوند تا میزان مطابقت فعالیت‌های سازمان با استانداردها و اصول را به نمایش درآورند.
روش‌های هزینه یابی در حسابداری صنعتی
از مهمترین روش‌های هزینه یابی در حسابداری صنعتی می‌توان به روش هزینه یابی جذبی، هزینه یابی مستقیم و یا نهایی، برآوردی و یا تخمینی، سفارش کار و… اشاره کرد.
در هزینه یابی به روش جذبی تمامی مخارجی که در جریان بهای تمام شده مواد، دستمزدها، هزینه‌های سربار و… صرف و جذب می‌شوند مورد محاسبه قرار می‌گیرند. همان‌طور که می‌دانید هر چه حجم تولید بیشتر شود هزینه‌های محصول نیز افزایش پیدا می‌کند.
از سوی دیگر در پایان هر دوره هزینه‌هایی به شکل مستقیم به کالای در حال تولید و یا بهای تمام شده اضافه می‌شوند. در این شرایط از روش هزینه یابی مستقیم و یا نهایی برای محاسبه هزینه‌ها استفاده می‌کنند.
روش هزینه یابی تخمینی و یا برآوردی در مواقعی مورد استفاده قرار می‌گیرد که یک قرارداد با دیگر شرکت‌ها منعقد شده است. در این شرایط برخی از هزینه‌ها از پیش برآورد شده‌اند و لذا به آن هزینه یابی برآوردی اطلاق می‌گردد. از جمله این هزینه‌ها می‌توان به هزینه‌های پس از فروش کالا اشاره کرد.
در حال حاضر بسیاری از شرکت‌ها با توجه به نیاز مشتریان به تولید محصولات خاصی اقدام می‌نمایند. این محصولات، محصولات سفارشی نام گرفته‌اند. در روش هزینه یابی سفارش کار به جمع آوری هزینه‌های تولید، تلخیص و ثبت آن‌ها تا انتهای مراحل تولید اقدام می‌گردد و هر یک از سفارشات به صورت جداگانه هزینه یابی می‌شوند.
حسابداران صنعتی می‌توانند از روش هزینه یابی مرحله‌ای نیز استفاده کنند. این روش برای کالاهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که مرحله تولید آن‌ها پس از مرحله مواد خام است و حسابداران تمایل دارند به محاسبه بهای تمام شده محصولات دست بزنند.
در هزینه یابی به روش استاندارد حسابداران در ابتدا هزینه‌های مورد نیاز را پیش بینی کرده و سپس به مقایسه آن‌ها با هزینه‌های واقعی دست می‌زنند. در این شرایط ممکن است به اعداد و ارقام متغیری دست پیدا کنند. پس دلایل ایجاد این رویداد را تجزیه و تحلیل نموده تا به ریشه اصلی مشکل پیش آمده دست پیدا کنند.
اهداف حسابداری صنعتی
حسابداران صنعتی با جمع آوری هزینه‌ها، طبقه‌بندی، تلخیص و کنترل آن‌ها تمایل دارند به سه هدف اصلی دست پیدا کنند. یکی از مهمترین این اهداف دسترسی به حساب سود و زیان و ترازنامه شرکت است.
از سوی دیگر این دسته از حسابداران می‌خواهند گزارش‌های کنترل هزینه‌ها را فراهم کرده و اطلاعات مورد نیاز برای کنترل عملیات‌ها و هزینه‌ها را در اختیار مدیران شرکت قرار دهند.
تجزیه و تحلیل اطلاعات و مطالعه بر روی هزینه‌ها دیگر هدف مورد نظر حسابداری صنعتی است. دستیابی به این گزارش‌ها برای انجام برنامه‌ریزی‌های بهتر و تصمیم گیری‌های دقیق‌تر درباره آینده شرکت و سمت و سوی فعالیت‌های آن ضرورت اساسی دارد.
