می‌دانید که مالیات بخش مهمی از درآمد دولت است و دولت‌ها برای اینکه این منبع مالی‌شان را حفظ کنند، قوانین بسیار سخت‌گیرانه و دقیقی برای دریافت مالیات وضع کرده‌اند. در‌صورتی که اشخاص حقیقی و حقوقی نسبت پرداخت مالیات درست عمل نکرده، تخطی کرده یا دیرکرد قابل‌توجهی داشته باشند، بخش مهمی از درآمد دولت با کسری مواجه شده و مشکل‌ساز میشود.
به همین خاطر جرایم مالیاتی در‌نظر گرفته شده تا همه نسبت به پرداخت مالیاتشان دقیق و وقت‌شناس باشند. در ادامه این مقاله قرار است با میزان جرایم مالیاتی و جزئیات مربوط به هرکدام آشنا شده و به شرایط بخشودگی و سایر نکات مرتبط اشاره کنیم، پس با صدگان همراه شوید.
جرایم مالیاتی چیست؟
تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که درآمد دارند، باید بر‌اساس قانون و به نسبت درآمدشان مالیات بپردازند. حالا اگر این پرداخت هزینه در زمان مقرر از سمت مودیان انجام نشود، آن‌ها مشمول جریمه می‌شوند. جرایم مالیاتی می‌تواند شامل همه موارد زیر شود:
- انکار درآمد حاصل از فعالیت اقتصادی
- برآورد هزینه‌های غیرواقعی
- عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر
البته سازمان امور مالیاتی علاوه‌بر‌این جرایم برای شهروندانی که مالیاتشان را به درستی پرداخت کنند، بخشش، معافیت و تشویق در‌نظر گرفته اما روی دریافت جریمه‌ها نیز حساس است و تاکید بسیار زیادی روی دریافت به موقع این منبع مالی دارد.
انواع جرایم مالیاتی
فصل هفتم از باب چهارم قانون مالیات های مستقیم (ماده 189 تا 202) به بررسی انواع جرایم مالیاتی و شرایط بخشودگی آن‌ها پرداخته است. بر‌اساس این مواد قانونی، اولین مورد جریمه که در ادامه بررسی خواهیم کرد، جرایم مالیاتی مرتبط با عدم ارسال اظهارنامه است. به‌طور‌کلی انواع جریمه‌های مالیاتی شامل موارد زیر است:
- جریمه عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی عملکرد
- جریمه عدم ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش‌افزوده
- جریمه عدم ارسال اظهارنامه مالیات بر درآمد اجاره
- جریمه عدم ارسال اظهارنامه ارث
- جریمه عدم ارسال اظهارنامه شرکت‌های منحل‌شده
- جریمه عدم تسلیم فهرست مالیات حقوق و دستمزد
- جریمه کتمان درآمد
- جریمه عدم پرداخت حق تمبر مالیاتی
- جریمه مديران تصفيه در مورد تقسيم دارایی‌ها
- جریمه عدم پلمپ دفاتر قانونی
- جریمه عدم پرداخت مالیات سکه
- جریمه عدم صدور صورت‌حساب
- جریمه عدم ارسال صورت معاملات فصلی
- جرایم مالیات بر ارزش‌افزوده
جریمه عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی عملکرد
عدم ارسال اظهارنامه در موعد مقرر مشمول پرداخت جریمه میشود. این جریمه بر‌اساس ماده 192 قانون مالیات‌های مستقیم تعریف شده و تاکید دارد اگر اشخاص حقیقی و حقوقی نسبت به ارسال اظهارنامه در موعد مقرر اقدام نکند، مشمول جریمه غیرقابل بخشش می‌شوند.
با این حساب، عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی مشمول جریمه 30 درصدی برای اشخاص حقوقی و جریمه 10 درصدی برای اشخاص حقیقی میشود.
جریمه عدم ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش‌افزوده
جریمه بعدی برای مالیات بر ارزش افزوده است که به شکل دوره‌ای یعنی هر 3 ماه یکبار پرداخت میشود. مهلت پرداخت این مالیات 15 روز بعد هر دوره است و هرگونه دیرکردی مشمول جریمه خواهد بود. در‌ضمن بر‌اساس ماده 23، تاخیر در پرداخت مالیات‌های موضوع این قانون در زمان مقرر، موجب تعلق جریمه‌ای دو درصدی (2%) در ماه، نسبت به مالیات پرداخت نشده و تاخیر خواهد بود.
باقی جریمه‌های عدم پرداخت ارزش‌افزوده به شرح زیر است:
- معادل 75% مالیات برای عدم ثبت‌نام مودیان در مهلت مقرر
- عدم صدور صورت‌حساب معادل یک برابر مالیات متعلق
- عدم درج صحیح قیمت در صورت‌حساب معادل یک برابر مابه‌التفاوت مالیات متعلق
- عدم درج و تکمیل اطلاعات صورت‌حساب طبق نمونه اعلام‌شده معادل 25% مالیات
- معادل 50% مالیات برای عدم ارائه اظهارنامه از تاریخ ثبت‌نام یا شناسایی به بعد
- معادل 25% مالیات متعلق برای عدم ارائه دفاتر یا اسناد و مدارک حسب مورد
جریمه عدم ارسال اظهارنامه مالیات بر درآمد اجاره
مالیات بر درآمد اجاره برای صاحبان ملکی است که خانه‌هایشان را اجاره داده و در ازای آن مبلغی را دریافت می‌کنند. این افراد باید اظهارنامه مالیات بر اجاره را تکمیل کرده و برای سازمان مالیاتی ارسال کنند. این اظهارنامه شامل اطلاعات مهمی مثل هویت مالک و مستاجر و مبالغ اجاره است و باید تا پایان تیرماه سال بعد (از زمان نوشتن قولنامه) ارسال شود.
اگر مالک یا مالکان این اظهارنامه را ارائه ندهند، باید 10% مالیات متعلق را طبق ماده 192 قانون ماليات‌های مستقيم جریمه پرداخت کند. در‌ضمن این جریمه مالیاتی کاملاً غیرقابل بخشودگی است.
جریمه عدم ارسال اظهارنامه ارث
مالیات بعدی مرتبط با ارث باقی‌مانده از شخص فوت شده است. بازماندگان این شخص باید لیست کاملی از دارایی و اموال متوفی را بهصورت اظهارنامه برای سازمان مالیاتی ارسال کنند و برای این کار فقط یک سال فرصت دارند.
در‌صورتی که ارسال اظهارنامه انجام نشود، سازمان امور مالیاتی هزینه‌های کفن‌ودفن و دیون متوفی را نمی‌پذیرد. البته این تاخیر در اعلام لیست اموال متوفی بر‌اساس مصوبه سال 1395 مشمول جریمه نیست.
جریمه عدم ارسال اظهارنامه شرکت‌های منحل شده
در‌صورتی که یک شرکت فعالیتی نداشته باشد و اصطلاحاً منحل شده باشد، باید برای هرگونه دارایی و بدهی‌اش اظهارنامه مرتبط با عدم فعالیت شرکت را برای سازمان امور مالیاتی بفرستد.
جریمه عدم ارسال این اظهارنامه در موعد مقرر بر‌اساس ماده 195 قانون ماليات‌هاي مستقيم معادل 2% سرمايه شركت است. در‌ضمن ارائه هرگونه اطلاعات اشتباه و خلاف واقعیت هم مشمول 1% جریمه میشود.
جریمه عدم تسلیم فهرست مالیات حقوق و دستمزد
مالیات بعدی مختص کارفرمایانی است که به نیروهای مجموعه حقوق داده و بر‌اساس این حقوق موظف به پرداخت مالیات هستند. این کارفرمایان باید بهصورت ماهانه اطلاعات مرتبط با حقوق و مزایای پرسنل را بهصورت اظهارنامه مالیات حقوق و دستمزد برای سازمان ارسال کرده و برای این مورد فقط تا پایان ماه بعدی فرصت دارند. مثلاً اطلاعات حقوق پرسنل در ماه مهر باید تا آخر آبان‌ماه به دست سازمان امور مالیاتی برسد.
جریمه این عدم تکمیل اظهارنامه بر‌اساس ماده 197 معادل 2% حقوق پرداختی است. همچنین اگر لیست حقوق و دستمزد ارسال شده ولی مالیات حقوق مربوطه پرداخت نشود، بر‌اساس ماده 190 به ازاء هر ماه دیرکرد در پرداخت، 5/2% مالیات از کارفرمایان خواسته میشود که قابل بخشودگی است.
جریمه کتمان درآمد
کتمان درآمد یا هرگونه مخفی‌کاری سرمایه و دارایی از سازمان امور مالیاتی در حکم نوعی تخطی از قانون پرداخت مالیات است و مشمول جریمه سنگین خواهد بود. البته این جریمه قابل بخشودگی است؛ ولی مسیر پیچیده‌ای دارد.
موارد زیر از نظر سازمان امور مالیاتی در حکم کتمان درآمد است:
- کمتر نشان دادن درآمد نسبت به میزان واقعی
- صدور فاکتورهای صوری
- ثبت فروش در حساب جاری شرکا
- پنهان کردن درآمد فروش دارایی‌ها
- ایجاد هزینه‌های واهی و شخصی
- ایجاد خریدهای ساختگی
جریمه عدم پرداخت حق تمبر مالیاتی
در‌صورتی که شما شرکتی را به ثبت برسانید، باید حق تمبر مالیاتی برای قانونی شدن این ثبت شرکت انجام دهید. هرگونه اجتناب یا تاخیر در پرداخت این مالیات بر‌اساس ماده 51 قانون ماليات‌ها منجر به جریمه مالیاتی به اندازه 2 برابر رقم مالیات حق تمبر خواهد شد که البته قابل بخشودگی است.
جریمه مديران تصفيه در مورد تقسيم دارایی‌ها
مدیران تصفیه یا مديران شركت‌های منحل شده هم باید مالیات پرداخت کنند. این افراد اول باید به سازمان امور مالیاتی رفته و بدهیهایشان را پرداخت کنند، سپس نسبت به تقسیم و فروش اموال و دارايی‌هاي شركت بين شركا يا طلبكاران تصمیم بگیرند.
هرگونه اجتناب یا دیرکرد در پرداخت این مالیات، مطابق ماده 196 مشمول جريمه مالياتي به ميزان 20% ماليات مربوطه خواهند شد.
جریمه عدم پلمپ دفاتر قانونی
بعد از ثبت شرکت باید علاوه‌بر پرداخت حق تمبر مالیاتی، برای ثبت اتفاقات مالی که طی سال برای شرکت یا کسب‌وکارتان رخ داده، درخواست دفاتر قانونی داشته باشید. مهلت این درخواست تا پیش از شروع سال مالی جدید است، یعنی مثلاً باید تمامی اطلاعات سال مالی 1401 تا قبل از شروع سال مالی 1402 ثبت کنید.
دیرکرد یا عدم درخواست دفاتر قانونی بر‌اساس ماده 193 قانون ماليات مستقيم مشمول جریمه‌ای به مبلغ 20% مالیات است.
جریمه عدم پرداخت مالیات سکه
افرادی که از بانک مرکزی سکه طلا بخرند، باید طبق اعلام سازمان مالیاتی، مالیات بدهد. بر‌اساس این قانون اگر از یک تعداد اعلام‌شده کمتر سکه خریده باشید، تا پایان مرداد ماه برای پرداخت مالیات فرصت دارید. افرادی هم که بیش از مقدار تعیین‌شده توسط سازمان امور مالیاتی از بانک مرکزی سکه خریده باشند، باید علاوه‌بر پرداخت مالیات، اظهارنامه مالیاتی هم تا آخر مرداد به سازمان مربوطه ارسال کنند.
در صورت عدم پرداخت این مالیات تا آخر مرداد، به ازای هر ماه که از ابتدای شهریور بگذرد باید 5/2% مالیات مربوطه را به‌عنوان جریمه پرداخت کنید.
جریمه عدم صدور صورت‌حساب
بر‌اساس ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم تمامی اشخاص حقوقی و صاحبان کسب‌وکار برای شروع قانونی شغلیشان باید در نظام مالیاتی ثبت‌نام کرده و برای تمامی معاملاتشان صورت‌حساب صادر کنند. در این صورت‌حساب باید حتماً اطلاعات طرف معامله درج شود، البته درج اطلاعات کشاورزان و افرادی که کالا یا خدماتی را برای مصرف شخصی خویش گرفتند ضروری نیست.
در‌صورتی که اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل تخلف‌های زیر را مرتکب شوند، مشمول جریمه به مبلغ 2% مبلغ معامله خواهد شد که قابل بخشودگی است:
- صادر نکردن صورت‌حساب
- صادر نکردن اطلاعات طرف مقابل از جمله کد اقتصادی یا کد ملی
- سوء‌استفاده از کد اقتصادی دیگران
جریمه عدم ارسال صورت معاملات فصلی
مودیانی که می‌خواهند در نظام مالیاتی ثبت‌نام کنند باید طبق ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم حتما بهصورت الکترونیکی فهرست معاملات خرید و فروش هر فصل خود را همراه با اطلاعات هویتی طرف معامله برای سازمان مالیاتی ارسال کنند.
مهلت قانونی ارسال این داده‌های یک ماه و نیم پس از پایان هر فصل است و در صورت دیرکرد باید معادل 1% مبلغ کل معاملاتی که ارسال نشده را جریمه دهند که این جریمه قابل بخشودگی است. پیشنهاد می‌کنیم مقاله صورت معاملات فصلی را نیز مطالعه کنید.
جرایم مالیات بر ارزش افزوده
تمامی شهروندانی که مشمول پرداخت مالیات قانون ارزش افزوده هستند باید مالیات‌هایشان را در زمان مقرر پرداخت کنند. در غیر‌این‌صورت طبق ماده 22 قانون ماليات بر ارزش‌افزوده باید معادل 75% مالیات متعلق را جریمه پرداخت کنند.
بر‌اساس این مصوبه مالیاتی، در‌صورتی که اطلاعات طرف معامله در صورت‌حساب مطابق نمونه اعلام‌شده سازمان، ثبت نشود، باید معادل 25% مالیات متعلق جریمه پرداخت شود. در‌ضمن ارائه ندادن دفاتر یا اسناد و مدارک مربوطه به مامورین زیرمجموعه ارزش افزوده برای هرکدام به میزان 25% مالیات دارد؛ که البته تمامی این موارد قابل بخشودگی است.
جدول جرایم مالیاتی چگونه است؟
تا اینجا تمامی جرایم مالیاتی را همراه با جزئیاتشان بررسی کردیم. در ادامه برای تکمیل اطلاعات، جدول کامل جرائم مالیاتی را به تفکیک قسمت‌های مختلف آوردیم:
| نوع جریمه | مبلغ پرداختی جریمه | امکان بخشودگی |
|---|---|---|
| عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی برای شرکت‌ها و صاحبان مشاغل | 30% مالیات متعلق | غیرقابل بخشودگی |
| عدم ارسال اظهارنامه برای سایر مودیان مالیاتی | 10% مالیات متعلق | غیرقابل بخشودگی |
| درآمد کتمان شده و یا هزینه‌های غیرواقعی و سوری | 30% مالیات متعلق | غیرقابل بخشودگی |
| عدم تسلیم ترازنامه و حساب سود و زیان یا عدم ارائه دفاتر | 20% مالیات برای هرکدام | قابل بخشودگی |
| عدم پرداخت مالیات در موعد تعیین شده | 5/2% مالیات برای هر ماه | قابل بخشودگی |
| عدم تسلیم صورت یا فهرست حقوق | 2% حقوق پرداختنی | قابل بخشودگی |
| جرایم مربوط به قانون مالیات بر ارزش‌افزوده | مطابق توضیحات | قابل بخشودگی |
جریمه عدم پرداخت مالیات قطعی چیست؟
شما به‌عنوان شخص حقیقی یا حقوقی موظف به پرداخت مالیات در زمان مقرر هستید. هرگونه دیرکرد در پرداخت مالیات در موعد خودش، مشمول مالیات است. جریمه این دیرکرد هم به اندازه 5/2% از کل مبلغی که باید پرداخت می‌کردید، محاسبه میشود. البته یادتان باشد که این مبلغ برای هر ماه دیرکرد است و اگر سه ماه دیرکرد داشته باشید، معادل سه تا 5/2% میشود.
جرایم غیرقابل بخشش مالیاتی
در حین معرفی جرایم مختلف مالیاتی اشاره کردیم که برخی از این موارد قابل بخشودگی و برخی غیرقابل بخشودگی هستند. بر همین اساس هم سازمان امور مالیاتی بخشودگی جرایم مالیاتی را پیش‌بینی کرده و بر‌اساس ماده ۱۹۱ قانون مالیات‌های مستقیم اعلام میکند:
تمام یا قسمتی از جرایم مندرج در این قانون با توجه به درخواست مودی بنا به دلایل ذکر شده مبنی بر عمدی نبودن عدم انجام تکالیف مقرر و با در‌نظر گرفتن سوابق مالیاتی مودی و حسن حساب او بر‌اساس تشخیص و تصویب سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند بخشیده شود.
در‌صورتی که مودی بتواند به سازمان امور مالیاتی ثابت کند که تاخیر پرداخت مالیات عمدی نبوده و سابقه خوبی در پرداخت مالیات‌های گذشته داشته باشد، سازمان با درخواست بخشودگی موافقت میکند.
البته یادتان باشد که موارد زیر در قانون مالیاتی کشور، قابل بخشودگی نیست:
- جرایم ناشی از پنهان‌کاری در اعلام درآمد در اظهارنامه مالیاتی
- جرایم ناشی از اعلام هزینه‌های غیرواقعی در اظهارنامه مالیاتی
- جرایم عدم تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی در زمان مقرر ثبت اظهارنامه مالیاتی
بخشودگی جرایم مالیاتی
2 نوع جریمه در قانون وجود دارد که شامل جرایم قابل بخشودگی و غیرقابل بخشودگی است. وضعیت موارد غیرقابل بخشودگی که مشخص است، یعنی حتی با درج شکایت به سازمان امور مالیاتی بازهم باید بی‌هیچ کم‌وکاستی به سازمان مالیاتی پرداخت شود؛ اما در مورد جرایم قابل بخشودگی روال فرق دارد.
در این شرایط اگر بابت اصل مالیات، بدهی داشته باشید، اول باید این مبلغ بدهی را پرداخت کرده و سپس به سازمان مالیاتی درخواست بخشودگی جریمه را بدهید.
کلام آخر
در این مقاله با همه چیز درباره جرایم مالیاتی آشنا شدید. به‌عنوان شخص حقوقی اگر اعتبار کسب‌وکارتان اهمیت ویژه‌ای برایتان دارد، توصیه می‌کنیم که در تیم حسابداری و مالی‌تان از نرم‌افزارهای یکپارچه مالی صدگان استفاده کنید.
شما می‌توانید بسته نرم‌افزاری متناسب با کسب‌وکارتان را سفارش داده و با اطمینان بابت تمامی حساب و کتاب‌ها، اظهارنامه مالیاتی را بر‌اساس معاملات شرکت، حقوق پرداختی پرسنل و… تکمیل و در زمان مقرر ارسال کنید.
سوالات متداول
اظهارنامه مالیاتی چیست؟
گزارش مالی سالانه هر شرکت، شخص حقوقی یا حقیقی که برای محاسبه مالیات پرداختی ارائه شود، اظهارنامه است. در‌واقع اظهارنامه سندی برای محاسبه درآمد یک نهاد یا فرد با میزان مالیات قابل پرداخت به دولت، سازمان‌های دولتی یا مودیان احتمالی است.
نحوه محاسبه مالیات در ایران چگونه است؟
در ایران مالیات بهصورت خوداظهاری و علیالراس محاسبه میشود. در روش خوداظهاری شخص حقیقی یا حقوقی خودش اعلام میکند که درآمدش چقدر بوده و چقدر هم باید مالیات بدهد.
