سود و زیان انباشته میزان پس‌انداز یا بدهی ناشی از مجموع سالهای کاری شرکت را نشان می‌دهد. بررسی سود و زیان انباشته اهمیت زیادی برای کسبوکارها دارد. همچنین ثبت سود و زیان انباشته دیدگاه شفاف‌تری از اعتبار شرکت، روند پیشرفت یا درجا زدن مجموعه و مفید یا مضر بودن هر‌کدام از فعالیت‌های شرکت ارائه می‌دهد. در ادامه به طور کامل با اینکه سود و زیان انباشته چیست، نحوه محاسبه و ثبت آن آشنا خواهید شد.
حساب سود و زیان انباشته چیست؟
حساب سود و زیان انباشته، یک نوع حساب دائمی است که سود و زیان هر سال را نمایش می‌دهد. ماهیت این حساب به‌صورت خنثی است و همواره ممکن است در پایان دوره مالی، حساب بدهکار یا بستانکار باشد. البته این حساب را با نام‌های دیگری مانند سرمایه انباشته، سود انباشته و مازاد کسب شده هم می‌شناسند.
سود انباشته چیست؟
بعد از اینکه سود سهام به تمام سهامداران مجموعه پرداخت میشود، یک سود خالص در حساب می‌ماند که به عنوان سود انباشته معرفی میشود. درنهایت این سودها ممکن است پس‌انداز شده و هیچ‌گاه به کار گرفته نشوند یا اینکه برای محافظت از مجموعه یا توسعه کسبوکار، استفاده شوند.
مدیریت شرکت و همچنین سهامداران همواره می‌توانند در‌خصوص نحوه به کارگیری سود انباشته تصمیم‌گیری کنند. همچنین سهامداران در صورت اکثریت آرا می‌توانند تصمیم‌های مدیریت را زیر سوال برده و نظر خود را در مورد شیوه استفاده از سود انباشته، به شرکت تحمیل کنند.
تفاوت سود انباشته و اندوخته
دو مفهوم سود انباشته و سود اندوخته تفاوت چندانی با هم ندارند. اصلی‌ترین تفاوت این دو سود، در محل احتساب آن‌ها است. محل محاسبه سود انباشته، هزینه‌های جاری شرکت است. اما محاسبه سود اندوخته از محل کسر زیان انباشته سنوات قبلی کسبوکار محاسبه میشود.
زیان انباشته چیست؟
در صورتی که کسبوکار در سالهای گذشته دچار ضرر و زیان شده باشد و این زیان‌ها در سالهای بعدی هم ادامه پیدا کنند به مجموع این زیان‌ها، زیان انباشته می‌گویند. به عبارتی در مواقعی که زیان وارده باعث بدهکار ماندن مجموعه شود، گفته میشود که کسبوکار زیان انباشته دارد.
همچنین در صورتی که زیان انباشته با نصف سرمایه شرکت برابری کند، اوضاع کسبوکار اضطراری قلمداد شده و نیاز به برگزاری جلسه اضطراری خواهد بود. در مواقعی که مدیران تصمیم بگیرند شرکت به کارش ادامه دهد، سرمایه شرکت به سرمایه در دسترسی کاهش پیدا می‌کند.
تفاوت سود و زیان انباشته و سنواتی
سود و زیان جاری از محل فعالیت‌های عملیاتی و غیرعملیاتی سال جاری مجموعه محاسبه میشود. اما سود و زیان انباشته مربوط به سود و زیان فعالیت‌های سالهای گذشته مجموعه است. همچنین مواردی مانند تعدیلات سنواتی، تجدید ارزیابی و… هم در این موارد مورد محاسبه قرار می‌گیرد.
به عبارتی سود و زیان جاری تنها سود و زیان‌های سال جاری را مد‌نظر قرار می‌دهند؛ اما سود و زیان انباشته به سازوکارهای مالی مجموعه از زمان تاسیس توجه دارد.
کاربرد حساب سود و زیان انباشته چیست؟
در کسبوکار حساب سود و زیان انباشته، با دیدگاه رشد برای توسعه به کار می‌رود. اما سود انباشته کاربردهای متعددی دارد. به نسبت اینکه مدیریت شرکت چه تصمیمی برای استفاده از سود انباشته داشته باشد، کاربرد آن در شرکت متفاوت است. به عبارتی تصمیم‌گیرنده اصلی در خصوص نحوه استفاده از سود انباشته، مدیریت مجموعه است. برخی از این کاربردهای سود انباشته عبارت‌اند از:
- سود انباشته، سود سهام تلقی میشود و بین سهامداران تقسیم میشود.
- از این سود برای بالا بردن میزان ظرفیت تولید یا تولید محصولات یا فرصت‌های شغلی جدید استفاده میشود.
- این سود یک منبع سرمایه برای تامین بدهی‌های قبلی یا پرداخت اقساط وام‌ها به کار می‌رود.
- از این سود برای خرید سهام‌های بیشتر استفاده می‌کنند.
جایگاه حساب سود و زیان انباشته در صورتهای مالی
صورتهای مالی همواره یک نقشه از سلامت مالی شرکت هستند. هرچند که حساب سود و زیان انباشته به عنوان یک نوع از سود و زیان کسبوکارها، یک صورت مالی اصلی محسوب میشود؛ اما جایگاه ویژه‌ای در صورتهای مالی دارد.
در این صورتهای مالی تغییرات حقوق صاحبان سهام به‌صورت واضح و شفاف مشخص میشود. همچنین هر نوع تغییر در سرمایه چه به‌صورت افزایشی و چه به‌صورت کاهشی در حساب سود و زیان انباشته، شفاف‌سازی میشود. به همین دلیل است که سود و زیان انباشته همواره به کمک اصول پذیرفته‌شده حسابداری تهیه و کنترل میشود.
نحوه محاسبه سود و زیان انباشته
محاسبه سود و زیان انباشته اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل باید نهایت دقت را در این خصوص به کار برد. فرقی نمی‌کند که سود و زیان انباشته نتیجه افزایشی داشته باشد یا کاهشی و یا اینکه نتیجه درنهایت مثبت یا منفی باشد؛ در هر صورت از یک فرمول واحد برای محاسبه سود و زیان انباشته برای شرکت استفاده میشود.
در‌واقع این صورت مالی در ماهیت خود خنثی است؛ چرا که ماهیت بستانکار بودن یا بدهکار بودن ندارد. باید به این نکته توجه داشته باشید که حساب سود و زیان انباشته همیشه مثبت نیست. ممکن است در برخی از دوره‌های مالی زیان‌های خالص از سود انباشته بیشتر شود. همچنین در صورتی که در توزیع سود، سهام بر تراز سود و زیان فزونی داشته باشد؛ ممکن است حساب مالی منفی شود.
سود انباشته = سود انباشته‌ی ابتدايی دوره + خالص سود و زیان – سود سهام نقدی – سود سهم
نحوه ثبت حساب سود و زیان
برای اینکه سود انباشته مشخص شود، ابتدا بدهی‌های شرکت را محاسبه کرده و اختلاف آن از کل دارایی‌های شرکت را، محاسبه می‌کنند. به این ترتیب میزان حقوق سهامداران شرکت مشخص میشود. در مرحله بعد باید اقلام خط سهام عادی را در ترازنامه مشخص کنند و تمام حقوق صاحبان سهام را کسر کرده و عدد خط سهام عادی را کم کند؛ در مواردی که تنها دو مورد موجود در سهام شما باشد، به این معنی است که حقوق صاحبان سهام، سهام عادی و سود انباشته است.
در این پروسه در سمت دارایی ترازنامه سود انباشته مشخص میشود. این میزان همان سرمایه‌ای است که شرکت در عمر کاری خود به عنوان درآمد کسب کرده و آن را حفظ کرده است. در ترازنامه معمولا می‌توانید مستقیما میزان سود انباشته شرکت را مشخص کنید؛ اما حتی اگر اینطور نباشد، می‌توانید از سایر ارقام برای محاسبه مجموع کمک بگیرید.
این دو مرحله را برای محاسبه سود انباشته خود در نظر بگیرید:
- بدهی‌های یک شرکت را از دارایی‌های آن کسر کنید تا حقوق صاحبان سهام مشخص شود.
- اقلام خط سهام معمولی را در ترازنامه مشخص کنید. در صورتی که تنها دو مورد در حقوق صاحبان سهام شما، سهام عادی و سود انباشته است، باید رقم خط سهام عادی را از کل حقوق صاحبان سهام کم کنید تا تفاوت سود انباشته مشخص شود.
نحوه بستن حساب سود و زیان انباشته
بستن حساب سود و زیان در حسابداری در مواقعی به کار می‌رود که قرار است تمام حساب‌های درآمد و هزینه پاک شوند. این حساب معمولا به عنوان حساب سود و زیان قلمداد میشود که حساب فعالیت در سالهای جاری را در آن ثبت می‌کنند. در آخر هر سال تجاری، مانده این حساب‌ها به ترازنامه منتقل می‌شوند. معمولا حسابداران یک ثبت حسابداری با محاسبه مانده انباشته هر یک از حساب‌ها، درآمد و هزینه را محاسبه می‌کنند، اما در جهت معکوس؛
زمانی که دفاتر برای آن سال مالی بسته شود؛ دیگر ورودی به دفتر اضافه نمی‌شود. پس پیش از بستن دفاتر باید تمام حساب‌های مشتری بررسی و تکمیل شود. تمام هزینه‌ها باید بررسی شده باشند و تسویه حساب‌های بانکی تکمیل شده باشند. مالیات‌ها نیز باید اضافه شده باشند. بررسی کنید که همه حساب‌های دیگر درست و اصولی باشند.
در‌واقع حسابدار بر مبنای تعهدی که دارد باید مطمئن شود که تمام مفاد تعهد به درستی انجام شده باشند. حتی ممکن است لازم شود که برای هرگونه ورودی تعدیلی پایان سال، سود انباشته محاسبه شود.
مالیات سود و زیان انباشته چگونه محاسبه میشود؟
محاسبه مالیات همواره توسط سازمان امور مالیات انجام میشود. فرقی نمی‌کند که سود و زیان حقیقی باشد یا حقوقی در هر صورت روال کار به این صورت است که دفاتر و صورتهای مالی بررسی شده و مالیات آن سال مشخص میشود. میزان مالیات سال جاری یک رابطه مستقیم با میزان زیان سنواتی دارد. بنابراین برای محاسبه زیان انباشته با تشخیص ممیز مالیات آن را از سود سالانه کسر کرده و در برگ تشخیص دارایی ثبت می‌کنند.
زیان انباشته در اظهارنامه مالیاتی
زمانی که اظهارنامه عملکرد را تکمیل می‌کنید، یک جدول به نام استهلاک زیان سنواتی در آن وجود دارد. این جدول برای مشخص کردن زیان انباشته تعبیه شده است. حساب سود و زیان در این جدول ثبت میشود و به طور مستقیم روی محاسبه مالیات سال مالی موثر است.
تاثیر سود و زیان انباشته در مالیات
محاسبه میزان مالیات سال مالی و زیان سنواتی ارتباط مستقیمی با هم دارند. پس زیان انباشته بعد از تایید ممیز مالیاتی از سود سال یا سالهای مالی بعد کم میشود و در برگ تشخیص دارایی ثبت میشود.
دلایل کاهش نرخ سود انباشته
موارد متعددی ممکن است سبب شود که نرخ سود انباشته سال جاری از سالهای پیش کمتر باشد:
- زیان خالص
- توزیع سود سهام
- حسابداری با روش‌ها و اصول متفاوت
- اندوخته‌سازی از سود انباشته
- مبالغ باقی‌مانده از مبادلات سهام خزانه (در مواردی که سهام کمتر از مقدار لازم باشد)
ماهیت سود و زیان انباشته
در مقایسه با درآمد کل یا درآمد خالص، با بررسی سود انباشته می‌توانید دیدگاه کامل‌تری از میزان سلامت مالی شرکت داشته باشید. این محاسبه مشخص می‌کند که شرکت شما چطور در یک دوره زمانی طولانی توانسته است سرمایه کسب کند و آن را ذخیره کند یا از آن برای سرمایه‌گذاری بهره ببرد. در‌حالی که درآمد معمولا در نوسان است و دیدگاه جامعی در خصوص وضعیت مالی کسبوکار در طولانی مدت به شما نمی‌دهد.
به این ترتیب کسب سود انباشته برای بقا کسبوکار، سرمایه‌گذاری‌های جدید، گسترش کسبوکار و پیروزی در رقابت‌های جاری در مارکت، ضروری است. سرمایه‌گذاران و افراد ذی‌نفع نیز در زمان بررسی گزارش‌های حسابداری، توجه ویژه‌ای به بررسی میزان سود انباشته دارند تا از میزان اعتبار مالی شما آگاه شوند.
نکات حساب سود و زیان انباشته
در زمان محاسبه سود و زیان انباشته ممکن است سوالاتی برای‌تان پیش بیاید:
چه زمانی باید سود انباشته به‌روز شود؟
در طول سالهای مختلف میزان درآمد، سود سهام و پارامترهای دیگر در‌حال تغییر هستند. پس طبیعی است که میزان سود انباشته هم تغییر کند؛ بنابراین سود انباشته باید در پایان هر سال مالی به‌صورت مستقل محاسبه شود.
تفاوت بین سود انباشته و درآمد چیست؟
دو پارامتر سود انباشته و درآمد انباشته برای مشخص شدن سلامت مالی کسبوکار مورد بررسی قرار می‌گیرند. با این حال هر‌کدام از این مفاهیم، معنی و کارایی متفاوتی با هم دارند. درآمد انباشته به معنی پولی است که کسبوکار قبل از کم کردن هزینه‌ها عملیاتی و سربار در یک دوره مالی به دست آورده است.
اما سود انباشته شرکت مبلغی است که بعد از کسر تمام پرداختی‌ها در حساب باقی مانده و برای کاربردهای اضافی مانند پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری استفاده میشود.
آیا سود انباشته در حقوق صاحبان سهام است؟
بله؛ سود انباشته هم به نوعی حقوق سهامداران محسوب میشود. به همین خاطر است که در ترازنامه، در قسمت حقوق سهامداران ثبت میشود. البته سود انباشته، به تنهایی یک نوع دارایی نیست. اما عموما برای انواع سرمایه‌گذاری از آن استفاده می‌کنند.
سخن آخر
سود و زیان انباشته به معنی سود و زیانی است که در طی تمام سالهای فعالیت مجموعه، ایجاد شده است. حساب سود و زیان انباشته میتواند درنهایت به‌صورت بدهکار یا بستانکار باشد. زیان انباشته درنهایت میتواند روند کار شرکت را تغییر دهد و سود انباشته میتواند بهعنوان سرمایه برای گسترش کسبوکار استفاده شود یا بهعنوان سود، بین سهامداران تقسیم شود. تصمیم‌گیری در خصوص سود و زیان انباشته در درجه اول بر‌عهده مدیر مجموعه است. هرچند سهامداران در صورت اتحاد آرا می‌توانند روی تصمیم مدیر شرکت تاثیر بگذارند.
سوالات متداول
آیا سود و زیان انباشته با سود و زیان جاری متفاوت است؟
بله؛ سود و زیان انباشته به سود و زیان تمام سالهای کاری مجموعه اشاره دارد. درحالیکه منظور از سود و زیان جاری تنها سود و زیان همان سال مالی است.
سود انباشته درنهایت چطور استفاده میشود؟
سود انباشته میتواند بهعنوان سود بین سهامداران تقسیم شود. همچنین ممکن است این سود بهعنوان سرمایه برای توسعه و گسترش کسبوکار مورد استفاده قرار بگیرد.
