هر دسته از مشاغل به نسبت میزان درآمدشان موظف به پرداخت مالیات هستند. بر همین اساس مشاغل را به سه دسته مختلف تقسیم کرده‌اند. البته کسبوکارها بر‌اساس میزان آخرین درآمد قطعی شده مودی در سال قبل، در هر‌کدام از این دسته‌ها قرار می‌گیرند.
صاحبین مشاغل هر‌کدام از گروه‌های شغلی، موظف هستند که مطابق قوانین تعیین شده، اسناد و صورت‌حساب‌های مالی را ثبت و نگهداری کنند؛ در‌نهایت مالیات هر گروه از مشاغل بر‌اساس درآمد آن‌ها تعیین می‌شود. در صورت عدم پرداخت مالیات، کسبوکارها موظف به پرداخت جریمه هستند. در ادامه این مطلب به بررسی گروه بندی مشاغل مالیاتی 1402 و تکالیف مالیاتی آن‌ها خواهیم پرداخت.
طبقه بندی و گروه بندی مشاغل مالیاتی
مطابق ماده 97 قانون مالیات‌های مستقیم، مشاغل بر‌اساس شاخص‌های تعیین‌شده سازمان، شامل 3 گروه مختلف میشوند:
- صاحبان مشاغل گروه 1 مالیاتی
- صاحبان مشاغل گروه 2 مالیاتی
- صاحبان مشاغل گروه 3 مالیاتی
صاحبان مشاغل گروه اول مالیاتی
مطابق اصلاحیه مواد 2 و 3 آیین‌نامه اجرایی موضوع ماده 95 اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم 1394/04/31 موضوع بخشنامه شماره 200/99/60 مورخ 1399/08/14 سازمان امور مالیاتی مشاغل 1402، در دو صورت شما جز صاحبان مشاغل گروه 1 مالیاتی هستید:
- آخرین درآمد قطعی شده مودی در سال قبل شامل درآمد حاصل از فروش کالا یا فروش کالا با ارائه خدمات یا ده برابر درآمد قطعی شده مشمول مالیات، پیش از کسر معافیت‌ها از سال 1391 به بعد و پیش از شروع سال مالیاتی، بیشتر از 30 میلیارد ریال باشد.
- اشخاص حقیقی و کسبوکارها بدون توجه به نوع فعالیتی که دارند؛ در صورت داشتن شرایط زیر جز گروه اول مشاغل مالیاتی محسوب میشوند:
- واردکنندگان و صادرکنندگانی که کارت بازرگانی دارند.
- صاحبان کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی و بهره‌برداری معادن که جواز تاسیس و پروانه بهره‌ورداری دارند.
- فروشگاه‌های زنجیره‌ای که مجوز فعالیت گرفته‌اند.
- مالکان مجموعه‌های حسابرسی، حسابداری یا دفترداری و خدمات مالی و ارائه‌دهندگان خدمات مدیریتی، مشاوره‌ای و انفورماتیک و طراحی سیستم
- صاحبان موسسات حمل زمینی، دریایی، هوایی و موتوری بهصورت مسافربری یا باربری
- صاحبان هتل‌های سه ستاره و بیشتر
- مالکان بیمارستان‌ها، زایشگاه‌ها و کلینیک‌های تخصصی
- صاحبان مشاغل صرافی
صاحبان مشاغل گروه دوم مالیاتی
مطابق بند 2 ماده 2 آیین نامه اجرایی ماده 95 قانون مالیات‌های مستقیم، تمام اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل که دارای شرایط زیر باشند، در گروه بندی مشاغل مالیاتی دوم جای می‌گیرند.این افراد یا نماینده قانونی آن‌ها باید تا پایان سال قبل ابلاغیه مالیاتی خود را گرفته باشند تا همین ابلاغیه معیار سنجش درآمد آن‌ها باشد.
آخرین درآمد قطعی شده مودی از سال قبل اعم از درآمد حاصل از فروش کالا یا فروش کالا همراه با ارائه خدمات، یا ده برابر درآمد قطعی شده دارای مالیات، پیش از کم کردن معافیت‌ها از سال 1391 به بعد و پیش از شروع سال مالیاتی بیشتر از 10 میلیارد ریال تا 30 میلیارد ریال باشد. البته در‌صورتی که صاحبان این مشاغل تنها در دو سال اولیه راه‌اندازی کسب‌و‌کارشان باشند، در گروه مالیاتی سوم قرار می‌گیرند.
صاحبان مشاغل گروه سوم مالیاتی
تمام اشخاص حقیقی که مشمول دو گروه اول و دوم نیستند، در گروه بندی مشاغل مالیاتی سوم جای می‌گیرند. درواقع تمام کسبوکارهای کوچکی که درآمد سال قبل‌شان کمتر از 10 میلیارد ریال بوده است، مشمول لیست مشاغل گروه سوم مالیاتی هستند.
تکالیف مالیاتی صاحبان کسبوکار مشمول گروه بندی مشاغل مالیاتی
مطابق ماده 6 آیین‌نامه اجرایی ماده 95 قانون مالیات‌های مستقیم، تکالیف مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی در گروه‌های مختلف به شرح زیر است:
تکالیف مالیاتی گروه اول
تکالیف مالیاتی اشخاص حقیقی در گروه اول شامل نگهداری دفاتر روزنامه و کل و دیگر دفاتر، چه دفاتر دستی و چه دفاتر ماشینی (مکانیزه یا الکترونیکی) که به اسناد و مدارک مربوط است می‌باشد. این گروه مشاغل همچنین باید برخی نکات را مد‌نظر قرار دهند.
- رویدادهای مالی در هر ماه مطابق استانداردهای حسابداری بهصورت روزانه و به ترتیب تاریخ وقوع در دفتر روزنامه ثبت شده و نهایتا تا نیمه ماه بعد در دفتر کل وارد میشوند.
- مودیانی که دفتر دستی دارند، لازم است که در هر سال مالیاتی تنها از دفاتری که در سال مالیاتی قبل نزد مراجع قانونی مربوطه ثبت شده است استفاده کنند. اگر این دفاتر برای ثبت عملیات مالی مودیان تا پایان سال کافی نبود، مودیان مجاز هستند که از دفاتر ثبت شده در همان سال بهره ببرند.
- مودیان برای ثبت الکترونیکی عملیات مالی، ملزم هستند که از نرم‌افزارهای تایید‌شده با ویژگی‌ها و معیارها و ضوابط مطابق معیارهای سازمان استفاده کنند. سازمان همواره ویژگی‌های نرم‌افزارهای مجاز برای ثبت عملیات مالی را بهصورت عمومی اعلام می‌کند.
- نگهداری دفتر روزنامه واحد برای ثبت همه عملیات‌ها یا دفاتر روزنامه مختلف برای هر بخش مالی قابل انجام است.
- شماره‌گذاری صفحات و همچنین اشتباهات ناشی از ثبت دفاتر در مراجع قانونی مربوطه در صورت احراز، خللی در اعتبار دفتر ایجاد نمی‌کند.
- برای تحریر دفاتر قانونی باید از قلم‌هایی استفاده کنید که به آسانی پاک نشوند.
- برای تحریر دفاتر و اسناد حسابداری همواره باید به زبان فارسی و واحد پول رایج مملکت استفاده کنید.
- اگر دفاتر موضوع این آیین‌نامه در اختیار مراجع قضایی یا مراجع قانونی دیگر باشند، یا اینکه به هر دلیلی که در اختیار مودی نیست، دسترسی به دفتر ممکن نباشد، مودی مجاز است ظرف مدت دو ماه دفتر جدیدی تهیه کرده و عملیات ثبت‌شده در دفتر قبلی را در دفتر جدید ثبت کند. تاخیر در ثبت دفتر جدید، خللی در اعتبار دفاتر وارد نمی‌کند.
- در‌خصوص تکالیف مالیاتی اشخاص حقیقی، تاخیر در ثبت دفاتر از تاریخ ثبت شخص حقوقی و برای دیگر اشخاص از تاریخ شروع فعالیت تا دو ماه مجاز است.
- کسب‌وکارهایی که یک یا چند شعبه دارند؛ لازم است که به روش‌های حسابداری استفاده شده، خلاصه عملیات شعبه یا شعبه‌های خود را در دفاتر ثبت شده داشته باشند تا حداقل سالی یک بار آن‌ها را در دفاتر ثبت کنند. در صورتی که شعبه‌ها، دفاتر ثبت شده نداشته باشند؛ هر ماه خلاصه عملیات تا پایان ماه بعد را در دفاتر مرکزی ثبت می‌کنند.
- ثبت دفاتر در طول سال مالی قابل انجام است؛ به شرط اینکه تا زمان ثبت هیچ نوع فعالیت مالی و پولی در دفاتر رخ ندهد.
- در‌صورتی که دفاتر نانوشته و سفید تحویل داده شوند، به عنوان عدم ارائه دفتر در‌نظر گرفته می‌شود.
- مودیان باید دفاتر و اسناد و مدارک لازم را نگهداری کنند و اگر درخواست اداره امور مالیاتی داشتند، اطلاعات دفاتر و اسناد و مدارک ماشینی باید با فرمت تولید یا ارسال یا دریافت شده، نگهداری شوند.
- این افراد موظف به ارائه صورت‌حساب سود و زیان خود هستند.
- ارائه ترازنامه در این گروه الزامی است.
تکالیف مالیاتی گروه دوم
گروه بندی مشاغل مالیاتی گروه دوم وظیفه دارند که برای هر سال مالیاتی، اسناد و مدارک مربوط به معاملات را به تفکیک و به ترتیب تاریخ وقوع هر‌کدام تنظیم کنند. این افراد اگر درآمد و هزینه‌های خود را بهصورت ماهانه تنظیم می‌کنند، باید اسناد و مدارکی مانند اسناد خرید و فروش کالا را ارائه دهند.
- تکالیف مالیاتی اشخاص حقیقی شامل ثبت معاملات به تفکیک و ترتیب تاریخ وقوع است و باید درآمد و هزینه وقوع خود را بهصورت ماهانه تنظیم کنند.
- تکالیف مالیاتی اشخاص حقیقی همچنین موظف هستند که اسناد درآمدی فروش کالا یا ارائه خدمات و دیگر درآمدها را نزد خود نگه دارند.
- این افراد موظف هستند که اسناد خرید کالا، خدمات و دارایی و دیگر اسناد هزینه را نگهداری کنند.
- تنظیم صورت درآمد و هزینه ماهیانه و سالیانه مودیان گروه دوم باید ثبت شوند.
تکالیف مالیاتی اشخاص حقیقی در گروه سوم
اشخاص حقیقی گروه سوم موظف هستند که در هر سال مالیاتی اسناد و مدارک مربوط به معاملات خود را نگهداری کنند و خلاصه درآمد و هزینه خود را بهصورت سالانه ثبت کنند.
لازم به ذکر است مودیانی که برای ثبت فعالیت‌های مالی خود از روش‌های ماشینی استفاده می‌کنند( به جز مودیان گروه اول) نیازی به ارائه دفاتر ثبت شده بهصورت دستی ندارند. نگهداری اسناد و مدارک حساب بهصورت ماشینی یا دستی الزامی است.
درواقع تکالیف مالیاتی اشخاص حقیقی گروه سوم شامل نگهداری اسناد درآمدی فروش کالا یا ارائه خدمات و دیگر درآمدها می‌باشد.
- این افراد وظیفه دارند که اسناد خرید کالا، خدمات و دارایی‌ها و دیگر اسناد هزینه را نزد خود نگه دارند.
- این افراد باید صورت درآمد، هزینه ماهیانه و سالیانه مودیان گروه دوم را نزد خود نگه دارند.
- جا دارد اشاره کنیم که اظهارنامه تسلیمی خرداد ماه همان سال، مبنای گروه بندی سال بعد از تسلیم اظهارنامه است. مبنای آخرین درآمد قطعی شده، برگ قطعی مالیاتی ابلاغی به مودی یا نماینده قانونی او تا آخر دی ماه سال قبل می‌باشد.
- در کیس‌هایی که مودی تنها به ارائه خدمات مشغول است، 50 درصد مبلغ مشخص‌شده ملاک قرار می‌گیرد.
- در شغل‌های مشارکتی، چه قهری چه اختیاری درآمد ابزاری یا قطعی‌شده مشارکت ملاک عمل است.
همچنین به موجب تبصره 4 بند ج ماده 2 فصل دوم جدیدترین آیین‌نامه اجرایی تحریر دفاتر قانونی موضوع ماده 1395 قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحیه اردیبهشت 1401 افرادی که در شغل‌ها و حرفه‌های ذکر شده در این دستورالعمل مشغول هستند؛ در اولین سال راه‌اندازی کسب‌و‌کارشان جز گروه سوم قلمداد میشوند.
تنها به این شرط که به واسطه موضوع فعالیت جز گروه اول دستهبندی نشده باشند. این مشاغل از سال سوم فعالیت به بعد بر‌اساس نصاب‌های تعیین‌شده، طبقه‌بندی‌شده و باید تکالیف قانونی خود را به مرحله اجرا در‌بیاورند.
جریمه‌های سنگین مالیاتی در صورت پرداخت نکردن مالیات
سازمان امور مالیاتی قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای عدم پرداخت مالیات تعیین نموده است. در‌صورتی که کسبوکارها مطابق زمان‌بندی تعیین‌شده مالیات خود را پرداخت نکنند، موظف به پرداخت جریمه هستند. البته جرایم مالیاتی بر‌اساس نوع کسبوکار اشخاص حقیقی و حقوقی تغییر می‌کند. برای مثال درآمدهای اظهارنامه عملکرد اشخاص حقیقی 30 درصد بوده و جریمه اشخاص حقوقی شامل 10 درصد است.
همچنین بعضی از مالیات‌ها نیز قسط‌‌بندی میشوند. برای مثال صاحبین مشاغل می‌توانند مالیات بر ارزش افزود را در چند قسط پرداخت نمایند. صاحبین کسبوکارهای کوچک که فروشگاه دارند نیز باید توجه داشته باشند که برای پرداخت مالیات کارتخوان هم زمان مشخص شده است و در صورت عدم پرداخت، مشمول جریمه خواهد بود.
مالیات اشخاص حقوقی به چه صورت است؟
مطابق جدول گروه بندی مشاغل 1402 تنها اشخاص حقیقی شامل گروه بندی مشاغل مالیاتی هستند. افراد حقوقی مطابق قوانین سازمان امور مالیاتی هر ساله باید در زمان تعیین‌شده مالیات مشخص شده در کسب‌و‌کارشان را پرداخت کند.
تمام کسبوکارهای حقوقی در آغاز کار با دریافت کد مالیاتی مشخص، مالیات آن‌ها تعیین میشوند. این افراد موظف هستند که در زمان تعیین‌شده اقدام به پرداخت مالیات‌های مرتبط مانند ارزش افزوده یا مالیات دوره‌ای بکنند.
سخن آخر
سازمان مالیاتی کشور برای تعیین مالیات مشاغل به درآمد آن‌ها توجه می‌کند. مشاغلی که بیش از 30 میلیارد ریال درآمد دارند، جز مشاغل مالیاتی گروه اول هستند. در‌صورتی که درآمد مشاغل بین 30 تا 10 میلیارد ریال باشد، جز گروه دوم دستهبندی میشوند. همچنین مشاغلی که درآمد آن‌ها کمتر از 10 میلیارد ریال باشد، جز مشاغل گروه سوم می‌باشند.
تکالیف مالیاتی هر دسته از این مشاغل متفاوت است. صاحبین مشاغل وظیفه دارند که بر‌اساس تکالیف تعیین‌شده، میزان درآمد خود را ثبت و ابلاغ کنند. در‌صورت عدم پرداخت جریمه، هر گروه از مشاغل اشخاص حقوقی 30 درصد و اشخاص حقیقی تا 10 درصد مبلغ مالیات جریمه میشوند.
سوالات متداول
مشاغل گروه سوم کدامند؟
مشاغل گروه سوم شامل کسبوکارهای جزئی و کوچک هستند. تمام مشاغلی که در گروه اول و دوم جای نگیرند، در گروه سوم دستهبندی میشوند.
گروه اول مالیاتی بر چه اساس مشخص میشوند؟
طبق گروه بندی مشاغل مالیاتی، گروه اول مشاغل مالیاتی صاحبین کسب‌وکارهایی هستند که برگ قطعی درآمد آن‌ها در 2 سال گذشته بیش از 15 میلیارد تومان بوده است.
